اختلال وسواس فکری- اجباری یا OCD اختلالی است که در آن افراد افکار، عقاید یا احساسات مکرر ناخواسته (وسواسی) دارند. مثلا چک کردن اجاق گاز و یا بستن درب ها .

افراد مبتلا به این اختلال احساس میکنند برای خلاص شدن از شر افکار تکرار شونده باید کاری تکراری ( به اجبار ) انجام دهند. رفتارهای تکراری مانند شستن، تمیز کردن دست ها. این اعمال به طور قابل توجهی در فعالیتهای روزانه و تعاملات اجتماعی فرد تداخل ایجاد میکند.

افراد مبتلا به این اختلال دارای افکار ناراحت کننده یا رفتارهای تکراری هستند که انجام ندادن این رفتارها معمولا باعث ناراحتی شدید میشود .این فراد در متوقف کردن افکار وسواسی و یا اقدامات اجباری مشکل دارند .

علائم رایج از اختلال وسواس فکری-اجباری یا OCD :

• ترس از تماس با سطوح آلوده
• ترس از آسیب رساندن به خود یا دیگران
• ترس از اشتباه کردن
• احساس شک یا انزجار
• نیاز به نظم ، آراستگی ، تقارن
• نگرانی بیش از حد در مورد گرایش جنسی یا هویت جنسی
• توجه بیش از حد به اخلاق ( درست یا غلط)
• و …

OCD یا وسواس چه کسانی را تحت تاثیر قرار میدهد؟

تقریبا هر شخصی میتواند به وسواس مبتلا شود. میانگین سن شروع 19 سالگی و علائم آن در دوران کودکی و نوجوانی دیده میشود. البته مطالعات نشان میدهد افرادی که یکی از بستگان درجه یک (والدین یا خواهر و برادر) در معرض خطر بیشتری برای مبتلا شدن به اختلال وسواس فکری- اجباری هستند.

درمان اختلال وسواس فکری-اجباری یا OCD :

خوشبختانه تمامی اختلال های وسواس فکری -اجباری و علائم آن درمان می شوند . درمان اختلال وسواس فکری- اجباری یا OCD شامل رفتار درمانی و دارودرمانی است . در رفتار درمانی کمک میشود که فرد مبتلا به تدریج افکار منفی خود را با افکار مثبت جایگزین کنند ، که در نتیجه منجر به رفتارهای مثبت تر می شود.
درمانگر به فرد مبتلا کمک میکند تا با ترسهایش به تدریج روبرو شود . این مسئله در ابتدا احساس ناراحتی ایجاد میکند اما با تمرین به مرور زمان مقاومت کمتری از خود نشان میدهد. مدت زمان درمان بستگی به فرد مبتلا دارد .

نکات خود مراقبتی برای درمان اختلال وسواس فکری-اجباری یا OCD  :

• محرکهای خود را شناسایی کنید

  اولین قدم برای مدیریت علائم وسواس این است که محرک ها ( افکار یا موقعیت ها) که باعث بروز این اختلا می شود را پیدا کنید و آنها را یادداشت کنید و نسبت به شدت ترس ، به آنها بین 1 تا 10 امتیاز دهید.
  مثلا اگر ترس از آلوده شدن به میکروب دارد ، دست زدن به نرده های مرکز خرید ممکن است باعث ایجاد 3 واحد ترس در شما شود . در حالی که دست زدن به کف سرویسهای بهداشتی در مرکز خرید ممکن است باعث ایجاد 10 واحد ترس شود .

• در برابر افکار وسواسی – اجباری مقاومت کنید:

  ممکن است با خود فکر کنید که دوری کردن از موقعیتهایی که باعث ایجاد افکار وسواسی میشود بهترین راه است . اما باید بدانید که هر چه بیشتر از آنها دوری کنید ، احساس شما مقاومت خود را حفظ خواهد کرد و شاید بدتر شود . بنابراین باید خودتان را به طور مکرر و دائم در معرض محرکها قرار دهید و یاد بگیرید که در برابر میل به انجام رفتارهای اجباری خود ( مثلا شستن مکرر دستها) مقاومت کنید.
  برای مثال اگر افکار وسواسی میل به شستن دستها بعد از دست زدن به نرده ها در شما زیاد است ، به خودتان اجازه ندهید که دستهایتان را بشویید.
  این مسئله ممکن از باعث اضطراب در شما شود اما با خودداری کردن به تدریج میل به شستن دستها به تدریج از بین می رود . پیشنهاد می شود در ابتدا خود را معرض محرکهایی که امتیازهای پایینتری دارند شروع کنید.

افکار وسواسی خود را به چالش بکشید

• در افراد مبتلا به اختلال وسواس فکری -اجباری افکار نگران کننده ی زیادی وجود دارد که مغز روی یک فکر اضطراب انگیر خاص گیر میکند و بارها در ذهنشان تکرار می شود. هرچقدر این افکار ناخوشایند تر باشد احتمال سرکوب آنها بیشتر است . اما تلاش برای سرکوب کردن افکار ناخوشایند باعث می شود که با شدت بیشتری ظاهر شوند.
  وقتی شروع به افکار وسواسی کردید تمام افکار و یا رفتارهای خود را یادداشت کنید و از خود بپرسید:
  – که آیا شواهدی وجود دارد که این فکر درست است ؟
  – آیا روش واقع بینانه تری برای نگاه کردن به این وضعیت وجود دارد ؟
  – چقدر احتمال دارد چیزی که واقعا از آن میترسم اتفاق بیفتد ؟
  – این افکار چگونه به من آسیب می رسانند ؟

• از یک درمانگر و یا دوستان کمک بگیرید

  زمانی که احساس ناتوانی و تنهایی میکنید ممکن است اختلال وسواس فکری-اجباری بدتر شود . بنابراین مهم است که با یک فرد فهمیده و مطمئن در مورد نگرانی ها و خواسته های خود صحبت کنید . با خانواده و دوستان در ارتباط باشید . وسواس های میتوانند شما را تا مرز انزوای اجتماعی بکشانند .

• استرس ها را مدیریت کنید

  استرس به تنهایی نمیتواند باعث ایجاد اختلال وسواس فکری -اجباری شود اما علائم آن را تشدید می کند. از تکنیکهای تمدد اعصاب مانند : گوش دادن به یک موسیقی آرام بخش ، مدیتیشن ، دعا و عبادت ،یوگا و تنفس عمیق ، مطالعه و … برای کاهش و کنترل استرستان کمک بگیرید.
  برای گرفتن بهترین نتیجه بهتر است که به طور منتظم حداقل یکی از تکنیک های آرام سازی ذهن را تمرین کنید.

• ایجاد تغییر در سبک زندگی

  داشتن سبک زندگی سالم و متعادل نقش مهمی در کاهش اضطراب و دور نگه داشتن وسواسهای فکری -اجبار ی ایفا میکند. به طور منظم ورزش کنید ، به اندازه کافی بخوابید واز الکل و سایر مواد مخدر و نیکوتین دار دوری کنید .